De Vereniging Eigen Huis schrijft in juni 2024 over het niet doorgaan van de verplichting om een warmtepomp aan te schaffen het volgende: “Dit geeft u zeggenschap terug. U kunt zelf bepalen wanneer u wat investeert in verduurzamingsmaatregelen. Dat is belangrijk, want juist onafhankelijkheid en zelfstandigheid zijn aspecten waar mensen voor kiezen als ze een eigen huis kopen.”

Ieder van ons bepaalt graag zelf wat te doen of na te laten, ongeacht of je nu een eigen huis hebt of huurt. Ongeacht of je nu veel of weinig geld hebt. Onze individuele keuzevrijheid hebben we hoog in het vaandel staan, ook ik.

Afhankelijkheid

Maar het gaat niet alleen om u of ik. We zijn afhankelijk van elkaar. De klimaatverandering moeten we met z’n allen afremmen. Daarvoor hebben ook de kwetsbare inwoners van de gemeenten een betrouwbaar en betaalbaar aanbod nodig om mee te kunnen doen aan de warmtetransitie. Zijn we bereid het algemeen belang te laten prevaleren boven ons individuele belang? Ik denk dat we de voordelen van handelen in het algemeen belang onvoldoende inzichtelijk maken.

Massa maken

Warmtenetten zijn aanzienlijk goedkoper om te ontwikkelen en te realiseren als we massa maken. Als we grootschalige warmtenetten ontwikkelen waar veel mensen aan meedoen. Waarbij we niet eindeloos soebatten over mogelijke bronvarianten of andere duurzame alternatieven omdat een klein aantal mensen daar de voorkeur aan geeft. Maar dat we een zorgvuldig samengesteld, betrouwbaar en betaalbaar aanbod doen aan iedere bewoner en hen ontzorgen die dat nodig hebben. Door nu zo zwaar in te zetten op draagvlak gericht op ieders individuele keuzevrijheid, maken we het voor iedereen duurder. De procedures zijn langer, de onzekerheden groter en daarmee zijn ook de kosten hoger.

Hoge kosten

Ik zie en hoor veel ambtenaren die zich zorgen maken over het lage tempo waarin de lokale warmtetransitie nu plaatsvindt. Dat er weinig draagvlak is door de huidige hoge kosten en onbetrouwbare aanbiedingen. En het is terecht dat mensen niet instappen in iets waar ze de gevolgen niet van kunnen overzien. Maar we moeten ons realiseren dat het inspelen op alle individuele wensen ook een heel belangrijke oorzaak is van die hoge kosten. En dat die kosten voor inwoners de komende jaren alleen maar hoger worden. De gasprijzen blijven wisselvallig en zullen ook door Europese regelgeving alleen maar stijgen. En het verduurzamen in de tijd naar achter schuiven, maakt de kosten nog hoger. Want door schaarse personele capaciteit hebben we vanaf nu een continue bouwstroom nodig. Alles in de laatste 10 jaar proppen, gaat niet lukken. Ik hoop dat we het niet zover laten komen. Laten we voorkomen dat veel inwoners van Nederland zich over 10 jaar verbolgen afvragen waarom de overheid niet eerder heeft ingegrepen en doortastend heeft gehandeld.

Maureen van Eijk is directeur van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie
maureen.eijk@nplw.nl