Wind, strand, bowlen, humor. Durven dromen en je kwetsbaar opstellen. Wat heeft dat met elkaar te maken? Het waren de ingrediënten van onze 'dag op de hei'. We zaten met ons team in Zandvoort. Even uit de waan van de dag met windkracht 5 om de oren. Het stormachtige weer illustreerde treffend in welke situatie we ons nu bevinden: de chaos.

‘Beun de Haas’

De laatste tijd zijn de krantenkoppen niet van de lucht: “Warmtepompen leiden tot burenruzies. Slechte installaties blijken de boosdoener. Een warmtepomp is geen dingetje dat je bij AliExpress koopt en door Beun de Haas laat installeren.” En: “Chaos bij keus voor warmtenet in een flat: een opgestapt VvE-bestuur, opstootjes bij de liften en een aannemersbedrijf dat noodgedwongen vertrok wegens ‘een onveilige werkomgeving’.”

Onzekerheden en ongemakken

Chaos. Derk Loorbach, directeur van DRIFT en hoogleraar sociaaleconomische transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, schrijft het in zijn reflectie op de energietransitie: we zitten er middenin. Hij schreef het essay in opdracht van NP RES. Derk: “We komen nu dus in de echt chaotische fase van transitie waarin fundamentele conflicten, weerstanden en onzekerheden de boventoon voeren.” Het is ‘transitiepijn’: de oude manier van doen werkt niet meer en een nieuwe methode werkt nog niet. Een transitie brengt veel onzekerheden met zich mee, met daarbij horende emoties en ongemakken.

Want hoe komen nu verder in de warmtetransitie? Als je wilt isoleren, heb je met beschermde diersoorten te maken, bij warmtepompen komt netcongestie om de hoek kijken en de betaalbaarheid van warmtenetten is een serieus probleem voor veel gemeenten.

De kracht van de kwetsbaarheid

Hier komt wat mij betreft de kracht van kwetsbaarheid om de hoek kijken. Waar kom je uit als je oog en oor hebt voor de onzekerheden van de ander? En als je zelf ook je onzekerheden durft te uiten? Dan kom je uit bij herkenning. En erkenning. En zorg je er samen voor dat de chaos leefbaar blijft, stap voor stap. Want het helpt als je kan zeggen: “Ik weet het ook even niet.” Dat je het niet hoeft te weten, dat je dat durft te zeggen en dat je vervolgens naar elkaar luistert.

Stappen voorwaarts door regelmatig een stap terug te zetten

Tijdens onze heidag stonden we stil bij onze onzekerheden en stelden we ons kwetsbaar op. Net zoals vele gemeentelijke bestuurders en ambtenaren dat deden tijdens de 100 gesprekken en 15 regionale doe-ateliers de afgelopen maanden. Dat is allemaal zo waardevol. En tegelijkertijd durfden we ook te dromen. Samen durven dromen en kwetsbaar zijn hoort bij de transitie waarin wij zitten. We zetten stappen voorwaarts, juist door met regelmaat een stap terug te zetten. Met de benen op tafel en voelen in plaats van denken.

Durf te dromen

De warmtetransitie zit in een chaotische episode en misschien word je wel moe van de vele negatieve nieuwsberichten. We hebben wind tegen. Liever varen we met de wind in de zeilen; dat manoeuvreert een stuk makkelijker. Maar we staan er wel en doen ons werk met de beste intenties. Later als je terugkijkt op deze periode weet je dat je geprobeerd hebt echt iets te veranderen. Ik zie de waarde van deze chaos. In de chaos zijn er minder gebaande paden, werk je intensiever samen, werk je stap voor stap, toon je je kwetsbaarheid en durf je te dromen.    

Maureen van Eijk is directeur van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie
maureen.eijk@nplw.nl